De Sterke Arm
Wanneer: Begin jaren zeventig
Waar: Dapperbuurt
Eind 1970 werd De Sterke Arm opgericht door 8 bewoners van de Dapperbuurt (vooral linkse studenten) in reactie op het plan-Duyff. Dit bestemmingsplan van de gemeente had als doel de Dapperbuurt te vernieuwen volgens het licht, lucht, ruimte principe van de tuinsteden. Hiervoor zouden veel woningen gesloopt moeten worden. Meer over plan Duyff leest u op de Over de Dapperbuurt-pagina). De Sterke Arm informeerde de buurtbewoners via hun eigen krant het Dappernieuws over de plannen van de gemeente. De krant richtte zich op bewoners van de Transvaal-, Oosterpark-, en Dapperbuurt. In het eerste nummer ging het hoofdartikel over de Dapperbuurt.
De krant onderschreef de bouwvallige toestand zoals Duyff had aangegeven en benoemde een aantal andere problemen. In het artikel staat echter ook:
“Ondanks al deze minpunten blijft het een feit, dat al wie in de Dapperbuurt woont, werkt, of winkelt, de buurt gezellig vindt. De Dapperbuurt met zijn markt, Eerste van Swindenstraat en allerlei winkeltjes en bedrijven in de zijstraten is zonder meer het hart van Amsterdam-Oost te noemen. De Dapperbuurt vervult een centrumfunctie voor de omliggende buurten.”
De gemeente zag ook graag dat de concentratie van lage inkomens gestopt zou worden door stadsvernieuwing.
De wijk telt veel groepen die niet kapitaalkrachtig zijn zoals ouderen, studenten en gastarbeiders. De Sterke Arm vreest dat de nieuwe woningen voor veel van deze bewoners onbetaalbaar worden. In de wijkkrant schrijft de groep dan ook dat als de huren van de woningen, die gebouwd worden, voor de tegenwoordige bewoners te hoog worden, het geen zin heeft voor bewoners om over de plannen mee te praten. De actiegroep vindt dat die huren desnoods betaalbaar gemaakt moeten worden.
De Sterke Arm stond niet onwelwillend tegenover nieuwbouw zolang bewoners inspraak zouden krijgen en er betaalbare woningen zouden komen op de plaats van de gesloopte panden.
Sjaak Swart (naast voetballer bij Ajax ook ondernemer en bewoner in de Dapperbuurt) geeft in een interview in de krant aan achter de actievoerders te staan. De actievoerders krijgen meer bijval tijdens hun huisbezoeken en beleggen een openbare vergadering voor buurtbewoners. Tijdens deze bijeenkomst wordt een eisenpakket opgesteld. Met dit pakket dat ondertekend is door 2727 bewoners gaan de leden van de Sterke Arm op 12 mei naar de wethouders.
Acties
De wethouders worden uitgenodigd voor een buurtvergadering in Ons Huis. Daar wordt van de wethouders geeist dat er een opbouwteam voor de Dapperbuurt wordt samengesteld waar naast de gemeente ook onafhankelijke deskundige vertegenwoordigers van de buurt zitten. De wethouders willen hier aanvankelijk niet in mee gaan waarop de Sterke Arm tot acties overgaat. Zo wordt de raadszaal bezet, worden de stoepen van B. en W. vol puin gestort en komt het ook tot een botsing met de politie tijdens een actie tegen de sloop van drie woningen in de Reinwardtstraat.
Niet alleen in de Dapperbuurt wordt met argwaan naar de stadsvernieuwingsplannen van de gemeente aangekeken. Door de hele stad begint men zich hiervan bewust te worden waardoor de steun voor de Sterke Arm steeds meer draagvlak krijgt.
Bestemmingsplan openbaar
Op 12 maart 1972 komt het ontwerp van het bestemmingsplan openbaar. Hierin staat onder meer te lezen dat de uiteindelijke bevolkingsdichtheid de helft wordt van de huidige en dat de nieuwbouw bestaat uit maisonettes van twee dubbele woonlagen met voor iedereen een vrije ingang. De Dapperstraat moet zo lang mogelijk de functie van winkelcentrum behouden maar de gemeente wil met de handelaren van de markt praten over een eventuele verplaatsing naar de Van Swindenstraat. In het plan staat ook dat de sloop in fasen zal gebeuren en er dus geen sprake zou zijn van de gevreesde kaalslag. Op het plan wordt aanvankelijk nog redelijk kalm gereageerd. Enkel het gebrek aan inspraak, onzekerheid over de exacte aanvang van sloopwerkzaamheden en de vrees voor hogere huren houdt de gemoederen wat bezig.
In diezelfde maand komt echter ook een rapport van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid uit. In het rapport valt te lezen dat de bouwtechnische toestand van de woningen in de Dapperbuurt onvoldoende is onderzocht en dringt vooral aan op onderzoek naar de fundering. De Sterke Arm ziet in dit rapport een bevestiging dat meer dan de helft zou kunnen blijven staan. Hoewel de Sterke Arm aanvankelijk niet tegen nieuwbouw was, pleit het er nu voor dat met name de noordwesthoek moet blijven staan. Daarnaast wil de actiegroep dat de huren van de nieuwe woningen 140 gulden in de maand wordt terwijl in het bestemmingsplan van de gemeente over een huur van 300 gulden wordt gesproken.
Gemeente zwicht
De Sterke Arm voert acties en besmeurd in mei het huis van de directeur van de dienst voor Bouw- en Woningtoezicht in Bergen. In september wordt het slopen gestaakt en vindt er een funderingsonderzoek plaats. Alleen de Roomtuintjes worden al volgens het licht, lucht, ruimte principe van Duyff gebouwd in november 1972. Hiervoor hoefden geen oude woningen gesloopt te worden omdat het een tijdelijk bedrijventerrein betrof. De bedrijven verhuisden naar het Westelijk havengebied. De Sterke Arm heeft er nog een week een tentenkamp opgezet om te protesteren. De actiegroep was bang dat de woningen te duur zouden worden. Dit protest leidde ertoe dat de te bouwen woningen toegewezen zouden worden aan bewoners die hun huis door stadsvernieuwing moesten verlaten.
Op 27 juni 1973 zwicht de gemeente voor de acties en toegenomen druk op het plan Duyff. Er komt een nieuw bestemmingsplan dat behoorlijk afweek van het ontwerp-Duyff. Inwoners krijgen inspraak en het oude karakter van de buurt blijft zoveel mogelijk behouden. Toch bleek uit een funderingsonderzoek dat slechts een kwart van de Dapperbuurt in aanmerking kwam om rechtstreeks te blijven staan. De rest zou in etappes plaats moeten maken voor nieuwbouw.
Daarom zien we in de Dapperbuurt ook een grote mix van oude panden en panden die zijn gebouwd in de jaren 70 en 80. In plaats van het betreuren van de soms wanstaltige gebouwen die voor de oude panden in de plaats kwamen, moeten we maar koesteren dat er in ieder geval nog een heleboel oude bebouwing gespaard is van de sloop.