Geschiedenis Station Amsterdam Muiderpoort

Station Amsterdam Muiderpoort werd in 1939 opgeleverd en is gelegen aan het Oosterspoorplein in de Dapperbuurt. Het ligt, net als het spoor, tussen de Pontanusstraat en Celebesstraat in ter hoogte van de Domselaerstraat. Het eerste Muiderpoort Station lag iets noordelijker ter hoogte van de Tweede van Swindenstraat en opende in mei 1896. Dit station verving station Sint Anthoniedijk en had slechts één eilandperron. Het ligt een kleine kilometer van de Muiderpoort af maar droeg wel de naam Muiderpoort. De Dapperbuurt (noordelijk deel) heette vroeger het Muiderpoortkwartier en het station grenst aan dit noordelijke deel van de buurt.

Datum: 1904 Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het originele station deed dienst tot 27-09-1937 toen het eerste perron van het nieuwe station geopend werd. Op 15 oktober 1939 werd het nieuwe station Amsterdam Muiderpoort officieel geopend. Het behield de naam van het eerste treinstation ook al ligt het nu nog iets verder van de Muiderpoort af. Het station is gebouwd onder leiding van architect H.G.J. Schelling en architect Johannes Leupen van de Gemeente Amsterdam. Het spoort werd op dijklichamen gelegd die verbonden werden met viaducten. Op deze manier vervielen ook de (gevaarlijke) spoorwegovergangen die de Dapperbuurt met de Indische buurt verbonden.

De spoorwegovergangen waren niet zonder gevaar. In 1905 werd er een luchtbrug aangelegd. Door het spoor op te hogen kon in de nieuwe situatie al het verkeer ongehinderd onder de spoorviaducten door.

Station Amsterdam Muiderpoort in de Tweede Wereldoorlog

In de uitgelichte video verderop houdt Minister van Waterstaat Ir. J. Albarda een speech waarin hij voordraagt:

“Dat zij mogen strekken tot heil van het land tot heil van de stad tot heil van de spoorwegen. Maar bovenal dat de prachten van de arbeid die hier is volbracht, zullen worden genoten door een vrij volk in een vrij land. Het is deze wens ik zou waarlijk geen betere weten te vinden, waarmee ik de stationsgebouwen en de spoorlijnen verklaar als te zijn geopend.”

Helaas bleef het bij een wens want Nederland raakte in 1940 zijn vrijheid kwijt. Het werd nog wranger aangezien het nieuwe station ook een rol speelde in de deportatie van de Joden.

Bij de Stadsschouwburg aan de Plantagemiddenlaan werden de Joden verzameld voor transport. Ze liepen onder de Muiderpoort door richten station Amsterdam Muiderpoort. Het station fungeerde als overstapplaats naar Kamp Westerbork. Een plaquette op het Oosterspoorplein herinnert hieraan. De plaquette bevat de volgende tekst:

 

Muiderpoortstation

Vanaf dit station zijn tussen

3 oktober 1942 en 26 mei 1944

ruim elfduizend joden naar het

doorgangskamp Westerbork weggevoerd.

De meesten zijn vermoord in de

vernietigingskampen in Midden-Europa

Naast deze gedenkplaquette is er ook een herdenkingsmonument in de vorm van een roestvrijstalen gedenkbankje met tekst. Het bankje is het ontwerp van Steffen Maas en werd op 3 oktober 2002 onthuld. In het bankje is een gedicht van Victor E. van Vriesland uitgestansd. De tekst luidt:

Muiderpoortstation:

Tocht er door hun schimmen

nog een stroom van lang,

lang vergeten namen,

lang vergeten ogen?

Zullen wij nog weten

dat wij ons vergeten

zijn vergeten?

Stationsgebouwen

Datum: 06-11-2017 Foto: Martijn Verkuil

De belangrijkste stationsgebouwen zijn de centrale hal en het seinhuisje. In de centrale hal waren de loketten en twee trappen leidden naar de perrons. Na de verbouwing eind jaren 90 werd de hal in gebruik genomen door bedrijven en werden de perrons direct toegankelijk via trappen. Hiermee verdwenen ook de voetgangerstunnels naar de perrons

Het seinhuis (meer een seintoren) werd in 2003 een rijksmonument  door “de historische en typologische waarde als kenmerkend voorbeeld van functionalistische spoorwegarchitectuur.” Rond die tijd verdwenen ook de laatste NS-loketten door de komst van de OV-chipkaart.

De overige gebouwen van Amsterdam Muiderpoort Stationeerste, waaronder enkele dienstwoningen, werden in 2014 gemeentelijk monument. Het stationsgebouw bevat ook een glas in loodraam in de noordwand. Het raam is gemaakt door Heinrich Campendonk en stelt een vogeltrek (reizen) voor.Verder bevat het gebouw verschillende bedrijven (zoals een fietsenwinkel/stalling) en zijn er na de verbouwing eind jaren 90 naast de trappen ook liften aanwezig.

Kunstwerken Fabrice Hünd op Muiderpoortstation

Datum: 26-11-1993 Foto: Stadsarchief Amsterdam

Voor de verbouwing eind jaren 90 waren de voetgangerstunnels de enige manier om op het perron te komen. In de gangen waren muurschilderingen van Fabrice Hünd te zien. Ondanks die kunstwerken kreeg ik persoonlijk altijd een unheimlich gevoel wanneer ik door de gangen liep. Ik was een jaar of 16 en gebruikte mijn ov-jaarkaart om stripwinkel Snoek te bezoeken in de Eerste van Swindenstraat (thans aan de Linnaeusstraat).

Mede door het, in mijn ogen, ongure Muiderpoortstation dacht ik toen: ‘Je zult hier maar wonen.’ Ik kon toen niet vermoeden dat ik een kleine 20 jaar later een woning in de Dapperbuurt zou kopen. Maar er is dan ook veel veranderd sindsdien. Zo zijn de voetgangerstunnels verdwenen maar daarmee helaas ook de muurschilderingen.

Mega-mozaïek

Op 28 november 2010 werd een nieuw kunstwerk onthuld. Eem zogenoemd ‘mega-mozaïek’ (6 bij 2,5 meter) op de plek waar eerder al een muurschildering van de kunstenaar te zien was. Deze muurschildering (rechts van viaduct Pontanustraat/Celebesstraat)  had de verbouwing van het station dan wel overleefd maar was toe aan een opknapbeurt. Fabrice koos er voor om de muurschildering te vervangen door een nieuw mozaïek.

Bijna al het materiaal in het mozaïek is gekregen (o.a. door buurtbewoners) of gevonden. Het kunstwerk heeft als titel ‘Scherven van beschaving’ en bestaat uit verschillende materialen zoals glas, natuursteen en tegelscherven uit verschillende landen.

Het kunstwerk vertegenwoordigt volgens Fabrice één wereld. Het is een smeltkroes van culturen, zoals Amsterdam zelf. Het past daarmee ook perfect in de multiculturele Dapperbuurt.  Het mozaïek, dat hij zelf heeft bekostigd en waar hij 2,5 maand aan heeft gewerkt met een aantal vrijwilligers, is een geschenk aan de samenleving.

Fabrice Hünd – Scherven van Beschaving (2010)

Vorkstation Amsterdam Muiderpoort

Het station is een zogenoemd vorkstation. Een vorkstation (ook wel wigstation genoemd) is een station dat gelegen is langs twee spoorlijnen, die iets buiten het station bij elkaar komen. Er liggen perrons langs beide spoorlijnen, en die liggen op dat punt niet evenwijdig. Het stationsgebouw staat vaak tussen de beide spoorlijnen, in de oksel waar de lijnen samenkomen.

Het station heeft perrons voor de sporen 2,3,8 en 9. De sporen 1 en 4 zijn inhaalsporen en 5,6 en 7 zijn goederensporen. Op spoor 2 komen de treinen aan richting Amsterdam Centraal, op spoor 3 de treinen naar Weesp en vervolgens Almere en Zwolle of Amersfoort (-Vathorst). Op spoor 8 vertrekken de treinen richting Amsterdam Centraal, Zaandam en Uitgeest en op spoor 9 vertrekken de treinen in de richting van Amstelstation, Gouda en Rotterdam Centraal.

Tekst: Martijn Verkuil (bronnen: zie infolinks & bronnenpagina)